Trong thời đại mạng xã hội lan truyền thông tin chóng mặt, chúng ta liên tục tiếp xúc với các câu chuyện đau lòng từ tai nạn, thiên tai đến bạo hành. Cảm xúc ban đầu có thể là xót xa, nhưng khi liên tục đối mặt với nỗi đau, nhiều người dần trở nên mệt mỏi, thậm chí tê liệt cảm xúc.
Đó là lý do tại sao “trắc ẩn có giới hạn” (Compassionate Detachment) được xem như một liệu pháp tinh thần quan trọng giúp chúng ta giữ vững lòng nhân ái mà không đánh mất sự sáng suốt.
Khi lòng trắc ẩn trở thành gánh nặng
Thuật ngữ “mệt mỏi vì lòng trắc ẩn” (Compassion Fatigue) được nhắc đến từ năm 1995 bởi GS. Charles R. Figley, ban đầu mô tả tình trạng suy kiệt của những người làm trong lĩnh vực chăm sóc như bác sĩ, điều dưỡng hay nhân viên xã hội. Ngày nay, hiện tượng này dường như lan rộng trong cộng đồng người dùng Internet, những người hàng ngày phải chứng kiến và tiếp nhận quá nhiều tin tức tiêu cực.
Vì vậy, phương pháp “trắc ẩn có giới hạn” được các nhà tâm lý học đề xuất như một cách để mỗi người thiết lập hàng rào cảm xúc lành mạnh, vừa giữ được lòng cảm thông, vừa tránh bị cuốn vào vòng xoáy tiêu cực.
Dưới đây là ba bước bạn có thể áp dụng để thực hành lòng trắc ẩn đúng cách, hiệu quả và bền vững.
Bước 1: Giới hạn lượng thông tin tiêu cực tiếp nhận mỗi ngày
Tiếp xúc với quá nhiều tin xấu không chỉ gây mệt mỏi mà còn bào mòn tinh thần. Việc đặt giới hạn cho bản thân trong việc tiếp nhận tin tức không phải là vô cảm, mà là cách để bạn tự bảo vệ tâm trí mình.
Bạn nên:
- Chọn lọc nguồn tin đáng tin cậy, ưu tiên các trang báo chính thống.
- Tránh tiếp cận những nội dung có hình ảnh gây ám ảnh, tin giật gân, chưa được kiểm chứng.
- Học cách xác thực thông tin để không vô tình chia sẻ tin giả hoặc bị lợi dụng bởi các chiêu trò kêu gọi lòng thương không minh bạch.
Một ví dụ điển hình là nhiều trường hợp giả danh tổ chức từ thiện để kêu gọi quyên góp đã bị phát hiện. Việc chia sẻ những thông tin này không chỉ gây tổn thương tâm lý mà còn có thể vi phạm pháp luật.
Ngoài ra, bạn có thể giới hạn thời lượng đọc tin tức mỗi ngày. Ví dụ, chỉ cập nhật tin tức vào một khung giờ cố định và dành thời gian còn lại cho các hoạt động thư giãn như đi bộ, đọc sách, nghe nhạc hay viết nhật ký. Điều này giúp tâm trí bạn có cơ hội “hít thở” và tái tạo năng lượng.
Bước 2: Thiết lập ranh giới cảm xúc với những nỗi đau không thuộc về mình
Cảm thấy buồn khi thấy người khác chịu đau khổ là bản năng của con người. Tuy nhiên, nếu cứ đắm chìm mãi trong cảm xúc tiêu cực, bạn sẽ không thể giúp đỡ chính mình, chứ chưa nói đến việc hỗ trợ người khác.
Bạn có thể thực hành:
- Ghi nhận cảm xúc của mình bằng lời nói hoặc viết ra giấy: “Mình buồn vì điều này, nhưng mình cần chăm sóc bản thân trước tiên.”
- Tạm “đóng lại” cảm xúc bằng cách viết ngắn gọn những điều khiến bạn day dứt rồi gác lại, để xử lý sau khi tinh thần ổn định hơn.
- Tránh áp lực phải phản ứng hay thể hiện sự tức giận khi mạng xã hội dậy sóng. Không ai có trách nhiệm phải gào thét để chứng minh lòng trắc ẩn.
Lòng trắc ẩn không phải là cuộc đua xem ai xúc động hơn. Khi biết cách kiểm soát cảm xúc, bạn không trở nên chai sạn mà sẽ hiểu rõ đâu là thời điểm thích hợp để đồng cảm và hành động.
Bước 3: Đặt giới hạn cho sự tử tế đúng cách, đúng sức
Không phải lúc nào bạn cũng phải “xắn tay” can thiệp vào mọi chuyện buồn. Ngay cả những siêu anh hùng cũng không thể cứu tất cả. Điều quan trọng là bạn hiểu khả năng của mình đến đâu để đưa ra lựa chọn hành động phù hợp.
Thay vì cố gắng làm những việc quá sức, hãy bắt đầu từ những hành động nhỏ mà thiết thực:
- Kiểm tra thông tin trước khi chia sẻ hoặc quyên góp.
Góp phần xây dựng một môi trường mạng tử tế, không thêm dầu vào lửa trong các cuộc tranh luận cảm xúc. - Chăm sóc động vật hoặc tham gia nhận nuôi, nếu có điều kiện.
- Ủng hộ các tổ chức thiện nguyện bằng khoản tiền định kỳ phù hợp với thu nhập.
- Tham gia các hoạt động tình nguyện tại địa phương khi có thời gian rảnh.
Sự giúp đỡ lâu dài, đều đặn mới là nền tảng của lòng nhân đạo bền vững. Đôi khi, chỉ cần một hành động nhỏ nhưng duy trì thường xuyên còn có giá trị hơn rất nhiều so với những phản ứng bộc phát rồi nhanh chóng tan biến.
Trắc ẩn không có nghĩa là đánh mất chính mình
Tự nguyện và thành thật với cảm xúc là điều kiện tiên quyết để lòng trắc ẩn mang ý nghĩa thực sự. Đồng cảm không nằm ở việc bạn đau nhiều đến đâu, mà là ở cách bạn giữ cho trái tim mình vẫn ấm, vẫn sáng đủ để sẻ chia mà không bị cuốn trôi.
Khi biết đặt ra giới hạn hợp lý, bạn không chỉ bảo vệ sức khỏe tinh thần của bản thân mà còn duy trì được một lòng trắc ẩn có trách nhiệm và hiệu quả lâu dài.
Xem thêm: Làm sao để cân bằng giữa lòng tốt và quyền lợi cá nhân?
