Cảm thấy bế tắc vì bạn biệt rõ việc mình cần làm để cảm thấy tốt hơn, nhưng vẫn liên tục né tránh và trì hoãn? Cùng EDUFA khám phá ngay 2 dạng trì hoãn và cách vượt qua với bài viết sau!
Cảm thấy bế tắc khi trì hoãn do thiếu động lực
Bạn từng biết rõ việc mình cần làm để cảm thấy tốt hơn, nhưng vẫn liên tục né tránh? Có thể bạn đang trì hoãn và không phải vì bạn lười biếng hay thiếu kỷ luật. Trì hoãn không nhất thiết đến từ sự thiếu động lực. Trên thực tế, đó là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước cảm giác bị đe dọa. Điều quan trọng là bạn cần nhận ra điều gì đang thực sự xảy ra bên trong cơ thể để có hướng điều chỉnh phù hợp.
Trì hoãn là phản ứng của hệ thần kinh, không phải vấn đề tính cách
Nhiều người lầm tưởng trì hoãn là sự yếu kém về ý chí hay tính cách. Nhưng sự thật là trì hoãn thường bắt nguồn từ hệ thần kinh của bạn. Khi cơ thể cảm thấy không an toàn dù là vì stress, áp lực hay tổn thương tinh thần não bộ sẽ kích hoạt cơ chế sinh tồn như chiến đấu, bỏ chạy hoặc đóng băng.
Những phản ứng này thường bị hiểu sai là “lười biếng”. Hiểu được cơ chế này sẽ giúp bạn ứng phó hiệu quả hơn.
Phân biệt 2 loại trì hoãn phổ biến
Có hai dạng trì hoãn chính: do hệ thần kinh đối giao cảm (PNSP) và do hệ thần kinh giao cảm (SNSP). Trì hoãn kiểu PNSP thường khiến bạn cảm thấy kiệt sức, trì trệ, khó quyết định. Trong khi đó, SNSP lại khiến bạn bồn chồn, làm đủ mọi việc trừ việc quan trọng nhất.
Mỗi loại trì hoãn cần một phương pháp xử lý khác nhau, vì thế việc nhận diện đúng là bước đầu để thay đổi.
Trì hoãn kiểu đóng băng: Khi cơ thể “đạp phanh”
PNSP là khi cơ thể phản ứng như đang “đạp phanh” – bạn cảm thấy mệt mỏi, đơ người, mất động lực. Đây là phản ứng đóng băng, thường xuất hiện khi hệ thần kinh cho rằng bạn đang gặp nguy hiểm.
Để thoát khỏi trạng thái này, bạn cần kích hoạt lại năng lượng thông qua các hoạt động nhẹ như quan sát không gian xung quanh, vươn vai hoặc vận động nhẹ nhàng để khơi gợi chuyển động.
Trì hoãn kiểu căng thẳng: Khi cơ thể “nhấn ga quá đà”
SNSP xảy ra khi bạn như đang “nhấn ga” liên tục—tâm trí chạy đua với thời gian, tay chân không ngừng bận rộn nhưng lại né tránh việc quan trọng. Đây là phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy.
Bạn có thể cảm thấy dễ cáu, không thể thư giãn, và tim đập nhanh. Cách xử lý là hạ nhiệt cơ thể: thử nằm xuống đất, đẩy nhẹ, kéo vật nặng hoặc duy trì ánh nhìn với người bạn tin tưởng để điều hòa lại trạng thái.
Không cần động lực, chỉ cần bắt đầu đúng cách
Nếu bạn không cảm thấy muốn làm gì cả, đó là tín hiệu cho thấy hệ thần kinh của bạn đang bị quá tải chứ không phải bạn “có vấn đề”. Đừng tự chỉ trích bản thân. Thay vào đó, hãy xác định xem bạn đang “đóng băng” hay “quá tải”. Sau đó, thực hiện 3 bước đơn giản:
- Nói với bản thân: “Tôi không sao, tôi chỉ đang bị kẹt vì hệ thần kinh đang cố bảo vệ tôi.”
- Ghi ra 3 hành động nhỏ bạn có thể làm ngay.
- Chọn điều dễ nhất và làm nó trước.
Những điều nên và không nên làm khi cảm thấy bế tắc vì bị trì hoãn
Nên làm:
- Tự nhắc rằng bạn có thể huấn luyện não bộ để tạo thói quen mới.
- Hiểu rằng bạn không đơn độc hay “có lỗi” khi cảm thấy trì trệ.
- Tìm hành động đơn giản nhất để khởi đầu và cứ thế tiến bước.
Không nên:
- Đừng gán mác “đây là con người của tôi” – bộ não luôn có thể thay đổi.
- Tránh lấy phản ứng sinh tồn làm lý do trì hoãn hành động.
- Đừng quá bận tâm tìm nguyên nhân; cứ bắt đầu từ bước nhỏ nhất có thể.
Lưu ý quan trọng trước khi áp dụng bất kỳ kỹ thuật nào
Không có kỹ năng điều hòa cảm xúc hay mẹo sinh học nào có thể giúp bạn cảm thấy an toàn nếu môi trường thực sự đang đe dọa bạn. Nếu bạn đã thử nhiều cách mà không hiệu quả, rất có thể lý do là vì bạn chưa thực sự an toàn chứ không phải vì bạn chưa đủ cố gắng.
Trước khi thực hiện bất kỳ can thiệp tâm lý nào, hãy chắc chắn rằng sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn đã được kiểm tra bởi chuyên gia y tế.
Xem thêm: Hiệu ứng cánh bướm và cách ứng dụng trong cuộc sống
