Viết bài văn nghị luận xã hội là một kỹ năng quan trọng mà mọi học sinh lớp 9 cần nắm vững. Để giúp các em hiểu rõ hơn về cách làm bài, bài viết này EDUFA sẽ hướng dẫn từng bước một cách đơn giản và dễ hiểu. Cùng bắt đầu nhé!
1. Nghị luận xã hội là gì?
Nghị luận xã hội là một dạng bài văn mà trong đó, người viết cần trình bày ý kiến của mình về một vấn đề trong xã hội. Đề tài có thể là về đạo đức, lối sống, hay các hiện tượng xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Mục đích của bài văn nghị luận là thuyết phục người đọc tin vào quan điểm mà ta đưa ra, bằng cách sử dụng các lý lẽ và dẫn chứng thuyết phục.
2. Có những loại bài văn nghị luận xã hội nào?
Bài văn nghị luận xã hội thường được chia thành hai loại chính:
- Nghị luận về một tư tưởng, đạo lý: Đề tài của loại bài này thường xoay quanh các quan niệm, giá trị trong cuộc sống như sự hiếu thảo, tình bạn, lòng dũng cảm, v.v.
- Nghị luận về một hiện tượng đời sống: Đề tài của loại bài này thường liên quan đến các hiện tượng xảy ra trong xã hội như bạo lực học đường, ô nhiễm môi trường, mạng xã hội, v.v.
3. Cách làm bài văn nghị luận xã hội
Để viết một bài văn nghị luận xã hội hiệu quả, các em cần thực hiện theo các bước sau:
3.1. Xác định yêu cầu của bài
Trước tiên, hãy đọc kỹ đề bài để xác định rõ ràng yêu cầu. Đề bài yêu cầu nghị luận về tư tưởng, đạo lý hay hiện tượng đời sống? Để trả lời, các em cần chú ý đến các từ khóa trong đề bài.
3.2. Các bước viết bài
Việc viết một bài văn nghị luận thường được chia thành ba bước chính:
- Lập dàn ý: Trước khi viết, hãy lập một dàn ý chi tiết. Dàn ý sẽ giúp các em tổ chức ý tưởng mạch lạc và tránh bị lạc đề.
- Viết bài: Khi đã có dàn ý, các em bắt đầu viết bài theo cấu trúc 3 phần: Mở bài, thân bài, và kết bài.
- Chỉnh sửa và hoàn thiện: Sau khi viết xong, hãy đọc lại để chỉnh sửa lỗi chính tả, ngữ pháp và đảm bảo bài viết rõ ràng, mạch lạc.
3.3. Lập dàn ý
Dàn ý cho một bài văn nghị luận xã hội thường bao gồm:
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn vấn đề cần nghị luận.
- Thân bài: Trình bày ý kiến cá nhân, lý lẽ và dẫn chứng để làm rõ ý kiến đó.
- Lý lẽ: Các lý do hỗ trợ cho quan điểm của bạn.
- Dẫn chứng: Những ví dụ cụ thể từ cuộc sống, lịch sử hoặc các tác phẩm văn học.
- Kết bài: Tóm tắt lại ý chính và nêu cảm nghĩ cá nhân.
3.4. Viết bài
a) Nghi luận về một tư tưởng, đạo lý
Dưới đây là cách diễn đạt lại nội dung:
Mở bài:
Giới thiệu khái quát về tư tưởng hoặc đạo lý cần nghị luận. Đề cập đến ý chính hoặc câu nói liên quan đến tư tưởng, đạo lý mà đề bài yêu cầu.
Thân bài:
- Giải thích:
Làm rõ tư tưởng hoặc đạo lý đang được bàn luận (trả lời câu hỏi “là gì?”).
- Tùy theo yêu cầu của đề bài, có thể có các cách giải thích khác nhau:
- Giải thích khái niệm, từ đó phân tích ý nghĩa và nội dung của vấn đề (trực tiếp).
- Giải thích nghĩa đen của từ ngữ, sau đó suy luận ra nghĩa bóng, dựa vào đó để giải thích nội dung và ý nghĩa của vấn đề (gián tiếp).
- Giải thích mệnh đề hoặc hình ảnh trong câu nói (gián tiếp).
2. Bàn luận:
- Phân tích biểu hiện của tư tưởng hoặc đạo lý (trả lời câu hỏi “như thế nào?”):
- Bàn luận về ý nghĩa của tư tưởng hoặc đạo lý đối với đời sống con người.
- Mở rộng bàn luận: xem xét vấn đề từ góc nhìn ngược lại, bác bỏ những tư tưởng sai lệch và sau đó thể hiện quan điểm cá nhân.
- Đề xuất giải pháp và nhận thức, hành động cá nhân (trả lời câu hỏi “cần làm gì, nhận thức và hành động ra sao?”):
- Giải pháp chung: liên quan đến xã hội, nhà trường, gia đình.
- Giải pháp riêng của cá nhân: từ suy nghĩ đến hành động – nhận thức về vấn đề như thế nào và cần thực hiện điều gì.
- Phân tích các dẫn chứng đúng đắn và tiêu biểu.
Kết bài:
Khẳng định lại tư tưởng hoặc đạo lý đã được bàn luận.
b) Nghị luận về một hiện tượng xã hội
Mở bài: Mở đầu bằng việc giới thiệu và nêu lên sự kiện hoặc hiện tượng: dẫn dắt từ tổng quát đến chi tiết. Nếu đề bài có trích dẫn, hãy sử dụng nội dung từ đề để dẫn dắt.
Thân bài:
- Giải thích từ ngữ và khái niệm: Cung cấp định nghĩa rõ ràng, bao gồm cả nghĩa đen và nghĩa bóng (nếu có), để làm rõ khái niệm hoặc vấn đề đang được thảo luận.
- Thực trạng: Mô tả hiện trạng và cách mà sự kiện hoặc hiện tượng này đang diễn ra:
- Nó xuất hiện ở đâu? Vào thời điểm nào?
- Mức độ lan rộng và phạm vi ảnh hưởng như thế nào?
- Sử dụng các dẫn chứng để minh họa cho thực trạng.
- Nguyên nhân: Phân tích lý do dẫn đến hiện tượng hoặc sự việc:
- Nguyên nhân khách quan
- Nguyên nhân chủ quan
- Tác động và ảnh hưởng: Xem xét các tác động của hiện tượng lên các lĩnh vực và đối tượng khác nhau:
- Tác động tích cực
- Tác động tiêu cực
- Đánh giá ảnh hưởng đối với xã hội và cá nhân.
- Bàn luận mở rộng: Mở rộng vấn đề bằng cách thảo luận về những hiện tượng trái ngược, hoặc nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau.
- Giải pháp và hành động: Đề xuất các biện pháp và hướng hành động cụ thể để giải quyết vấn đề hoặc hiện tượng:
Kết bài: Tóm tắt và khẳng định lại vấn đề được nghị luận, đồng thời truyền tải thông điệp đến mọi người.
4. Những lưu ý khi viết bài văn nghị luận xã hội
- Không lạc đề: Luôn bám sát vào yêu cầu của đề bài.
- Trình bày rõ ràng: Sử dụng từ ngữ dễ hiểu, câu văn ngắn gọn và mạch lạc.
- Dẫn chứng cụ thể: Những ví dụ thực tế sẽ giúp bài viết thuyết phục hơn.
- Tránh sai lỗi chính tả và ngữ pháp: Đọc lại bài viết để sửa lỗi nếu có.
Viết bài văn nghị luận xã hội không khó nếu các em nắm vững các bước cơ bản và biết cách vận dụng linh hoạt những kiến thức đã học. EDUFA chúc các em thành công!
Xem thêm: Tư duy biện luận: Khám phá năng lực tư duy đỉnh cao
