Trong quá trình trưởng thành, việc đến trường là một phần tất yếu của trẻ. Tuy nhiên, không ít trường hợp trẻ tỏ ra lo lắng, sợ hãi, thậm chí phản kháng mạnh mẽ khi nhắc đến chuyện đi học.
Tình trạng này trong tâm lý học được gọi là school refusal – hay còn gọi là hiện tượng “trẻ từ chối đến trường”. Sau giai đoạn nghỉ học dài như nghỉ hè, vấn đề này có xu hướng gia tăng, trở thành mối quan tâm lớn đối với phụ huynh. Vậy bố mẹ cần làm gì để hỗ trợ con khi con không muốn đến lớp?
1. Dấu hiệu nhận biết trẻ không muốn đi học
Theo thống kê, có khoảng 1–2% trẻ gặp phải tình trạng từ chối đến trường, chủ yếu do lo âu hoặc trầm cảm. Với nhiều gia đình, mỗi buổi sáng đưa con đi học trở thành một “cuộc chiến” đầy nước mắt và căng thẳng. Một số biểu hiện thường thấy của trẻ bao gồm:
- Khóc lóc, gào thét, nổi cơn giận dữ khi được yêu cầu đến trường.
- Nhốt mình trong phòng, van nài bố mẹ cho ở nhà.
- Nghĩ ra nhiều lý do để nghỉ học, chẳng hạn giả vờ đau bụng, nhức đầu hoặc than mệt.
Những biểu hiện này không chỉ khiến việc học tập bị gián đoạn mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý của trẻ và cả sự kiên nhẫn của bố mẹ.
2. Vì sao trẻ không muốn đến trường?
Nguyên nhân khiến trẻ từ chối đi học rất đa dạng, tùy theo độ tuổi và hoàn cảnh cụ thể:
- Ở lứa tuổi mầm non hoặc lớp 1, trẻ thường sợ rời xa bố mẹ, chưa quen với môi trường mới.
- Sau kỳ nghỉ dài như nghỉ hè, nghỉ lễ hoặc ốm đau, trẻ có thể mất nhịp học tập, dẫn đến tâm lý ngại đến trường.
- Mâu thuẫn trong môi trường học đường: trẻ có thể bị bạn bè trêu chọc, bắt nạt hoặc gặp khó khăn trong mối quan hệ với giáo viên.
- Áp lực thành tích: khi kết quả học tập không tốt, trẻ thường lo sợ bị chê trách, dẫn đến tránh né việc đi học.
- Thay đổi môi trường sống: chuyển trường, chuyển nhà, hoặc những xung đột trong gia đình cũng có thể khiến trẻ bất an.
3. Bố mẹ cần làm gì khi trẻ không muốn đi học?
Điều quan trọng nhất là bố mẹ cần hiểu vấn đề từ góc nhìn của con thay vì chỉ ép buộc. Một số cách tiếp cận gợi ý:
- Trò chuyện nhẹ nhàng với trẻ: Hỏi con về cảm nhận ở trường, mối quan hệ với bạn bè, thầy cô. Có thể dùng câu hỏi mở như: “Nếu con được thay đổi một điều ở trường, con muốn thay đổi điều gì?” để con dễ chia sẻ hơn.
- Đánh giá từng phần trong ngày học: Hỏi con cảm thấy thế nào khi đi xe buýt, vào lớp, giờ ra chơi, bữa trưa… Điều này giúp bố mẹ xác định chính xác “nút thắt” khiến trẻ lo sợ.
- Quan sát bối cảnh gia đình: Đôi khi trẻ không muốn đi học vì lo lắng ở nhà có chuyện gì xảy ra (ví dụ ông bà bệnh, vật nuôi ốm, bố mẹ thường xuyên cãi vã). Những yếu tố này cũng cần được quan tâm.
- Khuyến khích thay vì trừng phạt: Việc trách mắng có thể khiến trẻ càng sợ hãi. Thay vào đó, hãy lắng nghe và động viên con.
4. Giải pháp hỗ trợ trẻ trở lại trường
Sau khi xác định nguyên nhân, phụ huynh có thể phối hợp cùng thầy cô và nhà trường để tìm giải pháp. Một số cách hiệu quả gồm:
- Xây dựng thói quen tích cực trước giờ học: Chuẩn bị quần áo, sách vở, bữa sáng từ tối hôm trước để giảm áp lực buổi sáng.
- Tạo động lực bằng lời khen và phần thưởng nhỏ: Khi trẻ đến trường đúng giờ, hãy ghi nhận sự cố gắng của con, điều này giúp trẻ cảm thấy được khích lệ.
- Phối hợp với giáo viên: Chia sẻ với thầy cô về tình trạng của trẻ để cùng hỗ trợ, ví dụ sắp xếp bạn ngồi cạnh thân thiện, giảm áp lực học tập ban đầu.
- Can thiệp chuyên môn khi cần thiết: Nếu tình trạng kéo dài, trẻ thường xuyên lo âu hoặc có dấu hiệu trầm cảm, bố mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ tâm lý hoặc chuyên gia trị liệu để được hướng dẫn phù hợp.
5. Vai trò của gia đình trong việc đồng hành cùng trẻ
Gia đình là chỗ dựa an toàn nhất đối với trẻ. Khi con tỏ ra lo lắng, phụ huynh cần thể hiện sự kiên nhẫn và đồng cảm. Thay vì chỉ tập trung vào việc “con có đi học hay không”, bố mẹ nên quan tâm đến cảm xúc và trải nghiệm của trẻ. Một số gợi ý:
- Tạo không gian để con được chia sẻ, không phán xét.
- Cùng con tìm niềm vui trong việc học, ví dụ đọc sách, chơi trò chơi học tập tại nhà.
- Giữ lịch sinh hoạt ổn định để con cảm thấy an toàn và quen thuộc.
- Luôn nhấn mạnh rằng đi học không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội để con khám phá, kết bạn và trưởng thành.
Kết luận
Việc trẻ không muốn đi học không đơn thuần là sự bướng bỉnh mà thường ẩn chứa những lo âu, căng thẳng tâm lý. Bố mẹ cần kiên nhẫn tìm hiểu nguyên nhân, lắng nghe và đồng hành cùng con thay vì ép buộc.
Sự kết hợp giữa gia đình – nhà trường – chuyên gia tâm lý sẽ là chìa khóa giúp trẻ vượt qua nỗi sợ, xây dựng sự tự tin và tìm lại niềm vui trong học tập.
