Việc dạy con tính kỷ luật là một trong những trách nhiệm quan trọng nhất của cha mẹ. Tuy nhiên, đây không phải là quá trình có thể hoàn thành trong ngày một ngày hai mà đòi hỏi sự kiên nhẫn, tình yêu thương và những phương pháp phù hợp. Nếu để trẻ tự do quá mức, trẻ dễ hình thành thói quen xấu; ngược lại, kỷ luật đúng cách sẽ giúp con phát triển tính độc lập, biết tôn trọng quy tắc và ứng xử đúng mực.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những cách hiệu quả để rèn trẻ kỷ luật ngay từ những năm đầu đời.
1. Hành vi đặc trưng của trẻ mới biết đi
Trẻ trong giai đoạn chập chững thường có nguồn năng lượng dồi dào, thích chạy nhảy và khám phá mọi thứ xung quanh. Vì hiếu động và dễ bị kích thích, đôi khi trẻ khó giữ bình tĩnh và có thể phản ứng bằng khóc lóc, ăn vạ.
Ở độ tuổi này, trẻ thường:
- Khẳng định sự độc lập bằng cách nói “không” hoặc thoát khỏi sự kiểm soát của cha mẹ.
- Khám phá bằng xúc giác, nhưng dễ gặp nguy hiểm do kỹ năng vận động còn hạn chế.
- Dễ nổi cáu khi bị cản trở hoặc không đạt được điều mình muốn.
Chính vì thế, cha mẹ cần dạy con tính kỷ luật từ sớm. Kỷ luật không chỉ giúp trẻ cư xử tốt hơn mà còn nuôi dưỡng khả năng tự lập, biết tôn trọng bản thân và người khác.
2. Các phương pháp rèn luyện kỷ luật hiệu quả cho trẻ
Không có công thức chung cho tất cả trẻ, nhưng phụ huynh có thể áp dụng những gợi ý sau và điều chỉnh phù hợp với tính cách của con.
2.1. Giữ sự nhất quán khi rèn luyện trẻ kỷ luật
Khi đặt ra quy tắc, cha mẹ cần kiên định. Nếu thay đổi cách xử lý liên tục, trẻ sẽ dễ nhầm lẫn. Thiết lập thói quen cố định như giờ ăn, giờ ngủ, giờ chơi sẽ giúp trẻ hình thành nếp sống kỷ luật.
2.2. Nhận diện yếu tố gây giận dữ
Trẻ thường dễ cáu khi đói, mệt hoặc buồn ngủ. Trong những lúc này, cha mẹ không nên la mắng hay ép trẻ nghe lời mà cần ưu tiên đáp ứng nhu cầu cơ bản của con trước.
2.3. Khuyến khích trẻ tham gia hoạt động cùng cha mẹ
Hãy cho trẻ cùng phụ giúp việc nhỏ như cất đồ chơi, chọn quần áo hoặc phụ dọn bàn ăn. Việc này khiến trẻ thấy mình quan trọng và được tôn trọng, đồng thời học cách chịu trách nhiệm.
2.4. Đặt mình vào vị trí của trẻ khi rèn luyện trẻ kỷ luật
Khi trẻ phản ứng tiêu cực, cha mẹ nên lắng nghe và đồng cảm. Ví dụ, thay vì lập tức lấy đi món đồ chơi, hãy thông báo trước cho con còn 5–10 phút để kết thúc trò chơi. Điều này giúp trẻ chuẩn bị tinh thần và dễ hợp tác hơn.
2.5. Sử dụng sự phân tâm
Khi trẻ có hành vi nguy hiểm, thay vì quát mắng, cha mẹ có thể chuyển hướng sự chú ý của trẻ sang hoạt động an toàn và thú vị hơn.
2.6. Dùng ngôn ngữ nhẹ nhàng nhưng dứt khoát
Nên sử dụng câu ngắn gọn, rõ ràng. Hạn chế quát tháo bởi điều này chỉ làm trẻ bướng bỉnh hơn. Cha mẹ có thể nghiêm khắc với hành vi nhưng vẫn giữ thái độ tôn trọng con.
2.7. Khen ngợi hành vi tốt
Lời khen đúng lúc sẽ khuyến khích trẻ lặp lại hành vi tích cực, ví dụ như tự dọn đồ chơi, phụ giúp cha mẹ việc nhà.
2.8. Thể hiện tình yêu thương
Những cái ôm, lời khen hay sự động viên chân thành giúp trẻ cảm thấy an toàn và gắn bó hơn. Tình cảm cũng là nền tảng quan trọng để kỷ luật phát huy hiệu quả.
2.9. Đôi khi hãy im lặng để rèn luyện trẻ kỷ luật
Trong cơn giận dữ, trẻ thường muốn thu hút sự chú ý. Bỏ qua hành vi này trong giới hạn an toàn có thể giúp trẻ nhận ra mình không đạt được điều mong muốn bằng cách ăn vạ.
2.10. Làm gương cho con
Trẻ học bằng cách quan sát. Cha mẹ càng giữ bình tĩnh, biết kiểm soát cảm xúc và ứng xử văn minh thì trẻ sẽ dễ dàng học theo.
3. Mẹo nhỏ giúp hạn chế cơn giận dữ của trẻ
- Tránh để trẻ quá mệt hoặc đói trước khi làm việc gì quan trọng.
- Luôn khen ngợi khi con có hành vi tốt thay vì chỉ chú ý lúc con làm sai.
- Cho trẻ quyền lựa chọn nhỏ để tăng tính độc lập.
- Chuẩn bị đồ chơi, trò chơi phù hợp lứa tuổi để con bớt thất vọng khi chưa làm được việc khó.
- Linh hoạt trong yêu cầu, tránh đòi hỏi quá sức với trẻ.
Việc rèn kỷ luật cho con không phải lúc nào cũng dễ dàng. Cha mẹ có thể gặp căng thẳng, nhưng đây là quá trình cần thiết để định hình nhân cách và hành vi của trẻ trong tương lai. Khi khả năng ngôn ngữ của trẻ phát triển, trẻ sẽ biết cách bày tỏ cảm xúc thay vì giận dữ.
Nếu phụ huynh cảm thấy khó khăn trong việc xử lý hành vi hoặc những cơn ăn vạ kéo dài, hãy tham khảo thêm ý kiến từ chuyên gia hoặc bác sĩ nhi khoa để có hướng giải quyết phù hợp.
