Quá đa cảm đôi khi gây ra những rắc rối và vấn đề mà chính chủ cũng phải “e ngại”. Vậy nguyên nhân của nó là gì? Cùng EDUFA khám phá ngay!
1. Chấn thương tâm lý
Những người từng trải qua sự kiện đau buồn hoặc sang chấn có thể dễ dàng phản ứng mạnh mẽ trước các tình huống tương tự.
Ví dụ, người từng là nạn nhân của cuộc tấn công có thể hoảng loạn khi nhìn thấy ai đó giống thủ phạm. Các nghiên cứu cũng cho thấy, PTSD (rối loạn căng thẳng sau chấn thương) không chỉ gây tức giận mà còn làm tăng nguy cơ phát triển các rối loạn cảm xúc như trầm cảm.
2. Vấn đề sức khỏe tâm thần
Các rối loạn tâm lý như trầm cảm, lo âu, hoặc lưỡng cực có thể làm thay đổi cách con người xử lý cảm xúc. Ví dụ, người bị trầm cảm thường cảm thấy buồn bã hoặc tức giận quá mức. Trong khi đó, người mắc rối loạn lưỡng cực có thể trải qua cảm giác hưng phấn xen kẽ với suy sụp.
3. Thay đổi nội tiết tố
Biến đổi hormone trong các giai đoạn như dậy thì, mang thai hoặc mãn kinh thường khiến cảm xúc dao động mạnh có thể gây ra việc quá đa cảm.
Những người bị rối loạn tuyến giáp cũng có thể gặp các triệu chứng tương tự. Tuy nhiên, việc quy mọi sự thay đổi tâm trạng ở phụ nữ cho chu kỳ kinh nguyệt là không chính xác, vì các nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng nhất quán về điều này.
4. Ảnh hưởng văn hóa và xã hội
Các chuẩn mực xã hội và cách con người được nuôi dạy ảnh hưởng lớn đến cách biểu lộ cảm xúc. Chẳng hạn, nam giới thường được khuyến khích che giấu sự buồn bã và thể hiện sự tức giận, trong khi nữ giới được chấp nhận là nhạy cảm hơn.
5. Sức khỏe thể chất
Những vấn đề như bệnh mãn tính hoặc đau đớn kéo dài có thể khiến cảm xúc dễ bị xáo trộn. Ngoài ra, các bệnh liên quan đến não bộ hoặc thần kinh, như sa sút trí tuệ, cũng có thể gây ra những biến đổi tâm trạng không kiểm soát hay quá đa cảm.
6. Nhu cầu thể chất bị bỏ qua
Thiếu ngủ, đói, hoặc thay đổi đường huyết đều ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát cảm xúc. Tương tự, những người thường xuyên mệt mỏi hoặc thiếu năng lượng cũng dễ trở nên cáu kỉnh hơn.
7. Ảnh hưởng từ hành vi Gaslighting
Bị hạ thấp giá trị cảm xúc hoặc bị gắn mác “quá nhạy cảm” có thể khiến con người nghi ngờ chính cảm giác của mình. Điều này thường xảy ra trong các mối quan hệ không lành mạnh.
8. Căng thẳng
Căng thẳng kéo dài không chỉ làm suy giảm năng lực đối phó mà còn khiến con người dễ phản ứng mạnh với những tác nhân nhỏ nhặt xung quanh.
Biện pháp kiểm soát cảm xúc khi quá đa cảm
Kiểm soát cảm xúc không chỉ giúp bạn cảm thấy nhẹ nhõm hơn mà còn hỗ trợ cải thiện các mối quan hệ và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là một số cách cụ thể, chi tiết để bạn thực hiện:
1. Chăm sóc sức khỏe thể chất
- Duy trì giấc ngủ chất lượng: Ngủ đủ 7-9 tiếng mỗi đêm để cơ thể được phục hồi và trí não hoạt động hiệu quả. Thiếu ngủ có thể khiến bạn dễ cáu kỉnh hoặc mất kiên nhẫn hơn trong các tình huống bình thường.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng, đặc biệt là trái cây, rau xanh, protein và các chất béo lành mạnh. Tránh ăn uống không điều độ, vì đường huyết dao động có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tâm trạng.
- Tập thể dục thường xuyên: Thể dục không chỉ cải thiện thể lực mà còn giải phóng endorphin – “hormone hạnh phúc,” giúp giảm căng thẳng và cải thiện cảm xúc. Bạn có thể thử các hoạt động như yoga, đi bộ, bơi lội, hoặc thậm chí là thiền.
2. Điều trị các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn
- Nếu bạn đang đối mặt với các vấn đề như đau mãn tính, rối loạn hormone, hoặc bệnh lý tuyến giáp, hãy tìm cách điều trị để giảm các triệu chứng ảnh hưởng đến cảm xúc. Điều này có thể bao gồm việc gặp bác sĩ chuyên khoa hoặc sử dụng thuốc theo hướng dẫn.
- Các vấn đề tâm lý như lo âu hay trầm cảm cũng cần được điều trị thông qua liệu pháp tâm lý hoặc dùng thuốc phù hợp.
3. Áp dụng kỹ thuật thư giãn
- Thiền định: Dành ít nhất 10 phút mỗi ngày để thiền hoặc tập trung vào hơi thở, giúp bạn làm dịu tâm trí và điều chỉnh cảm xúc.
- Hít thở sâu: Khi cảm thấy quá tải, bạn có thể thử hít vào sâu qua mũi, giữ hơi trong vài giây, sau đó thở ra chậm qua miệng. Lặp lại vài lần sẽ giúp giảm căng thẳng tức thời.
- Thực hành các hoạt động yêu thích: Hãy dành thời gian để đọc sách, nghe nhạc, làm vườn, hoặc bất kỳ hoạt động nào khiến bạn cảm thấy vui vẻ.
4. Xây dựng hệ thống hỗ trợ xã hội
- Chia sẻ cảm xúc: Nói chuyện với bạn bè, gia đình hoặc những người bạn tin tưởng về những gì bạn đang trải qua. Đôi khi, chỉ cần được lắng nghe cũng đã là một cách giảm nhẹ gánh nặng tinh thần.
- Tham gia cộng đồng: Tìm đến các nhóm hỗ trợ hoặc câu lạc bộ có cùng mối quan tâm để bạn cảm thấy được kết nối và hiểu rằng mình không cô đơn.
5. Rèn luyện tư duy tích cực
- Định hình lại cách nhìn nhận cảm xúc: Hiểu rằng cảm xúc mãnh liệt không phải lúc nào cũng tiêu cực. Chúng có thể là phản ứng bình thường trước các tình huống khó khăn.
- Học cách tha thứ và bỏ qua những điều nhỏ nhặt, giảm bớt áp lực tâm lý cho chính mình.
Khi nào nên tìm đến chuyên gia?
Việc nhận hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý hoặc y tế là rất quan trọng nếu bạn nhận thấy những dấu hiệu sau:
1. Cảm xúc ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ
Khi bạn thường xuyên mất kiểm soát cảm xúc, như dễ nổi giận hoặc khó giữ bình tĩnh trước những người thân yêu, điều này có thể gây tổn thương cho các mối quan hệ quan trọng trong cuộc sống.
2. Có triệu chứng của vấn đề sức khỏe tâm lý
Nếu bạn cảm thấy buồn bã, lo âu kéo dài hoặc có dấu hiệu trầm cảm như mất hứng thú với cuộc sống, không muốn giao tiếp hoặc khó tập trung, hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị.
3. Thay đổi đột ngột về tâm trạng hoặc hành vi
Khi bạn nhận thấy bản thân thay đổi tính cách rõ rệt hoặc có những suy nghĩ lạ thường, điều này có thể là dấu hiệu của các vấn đề tâm lý nghiêm trọng hơn.
4. Gặp khó khăn trong việc tự chăm sóc bản thân
Khi bạn không còn khả năng duy trì những thói quen cơ bản như ăn uống, vệ sinh cá nhân, hoặc đi làm, đó là lúc bạn cần sự trợ giúp từ chuyên gia.
5. Nghĩ đến việc làm hại bản thân hoặc người khác
Nếu bạn có suy nghĩ tiêu cực đến mức muốn tự gây tổn thương hoặc làm hại người khác, hãy tìm đến sự trợ giúp ngay lập tức từ các dịch vụ khẩn cấp hoặc các tổ chức hỗ trợ tâm lý.
6. Các chiến lược tự giúp không còn hiệu quả
Nếu những biện pháp tự chăm sóc như thiền, tập thể dục, hoặc chia sẻ cảm xúc không giúp bạn cải thiện, việc gặp chuyên gia là điều cần thiết để tìm ra nguyên nhân và cách khắc phục hiệu quả hơn.
Nhớ rằng, việc tìm kiếm sự giúp đỡ không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối mà là hành động dũng cảm để chăm sóc bản thân và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Xem thêm: 5 cách để cải thiện trí tuệ cảm xúc
