Thời gian gần đây, Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM đã triển khai Chiến dịch phòng chống “bắt cóc trực tuyến” tại các trường học nhằm nâng cao nhận thức cho học sinh và phụ huynh. Đây là một vấn đề mới nhưng đang ngày càng phổ biến trong thời đại con trẻ sử dụng Internet sớm và thường xuyên.
“Bắt cóc online” là gì?
Nếu trước đây, “bắt cóc” nghĩa là dụ dỗ hoặc cưỡng ép ai đó rời khỏi nhà thì nay, hành vi này đã có “phiên bản mới” trên môi trường mạng.
Bắt cóc online là hình thức lừa đảo, dụ dỗ hoặc thao túng tâm lý qua Internet để chiếm đoạt thông tin cá nhân, tiền bạc, hoặc thậm chí dụ nạn nhân gặp trực tiếp để gây hại.
Chỉ cần vài tin nhắn ngọt ngào, vài tấm hình hoặc lời khen tưởng vô hại, kẻ xấu đã có thể khiến trẻ sa vào bẫy mà không hề hay biết.
Những chiêu thức thường gặp của kẻ xấu trên mạng
Phụ huynh cần hiểu rõ các “mánh khóe” mà tội phạm mạng thường dùng để có thể phát hiện sớm và bảo vệ con:
1. Giả danh người quen, thần tượng hoặc người có uy tín
Kẻ gian lập tài khoản mạng xã hội có ảnh đại diện và tên dễ tạo tin tưởng, tự xưng là “bạn của bạn”, “học sinh cũ trường bạn” hoặc “idol mà bạn yêu thích”. Chúng bắt chuyện, tỏ ra thân thiết rồi dần xin các thông tin riêng tư như địa chỉ, ảnh cá nhân, số điện thoại, tên trường,…
2. “Thả thính” bằng quà tặng, học bổng hoặc cơ hội việc làm
Nhiều bạn nhỏ bị lừa qua các trò chơi trúng thưởng, học bổng du học, hay lời mời chụp ảnh, thử vai người mẫu. Để “nhận quà”, nạn nhân phải gửi hình ảnh, video hoặc thông tin cá nhân. Từ đó bị chiếm dụng và đe dọa.
3. Dụ trò chuyện riêng, gợi gửi ảnh nhạy cảm
Sau thời gian tạo niềm tin, kẻ xấu rủ trò chuyện riêng qua Zalo, Messenger, Telegram… rồi khuyến khích chia sẻ hình ảnh thân mật. Khi có được hình, chúng dùng để tống tiền, đe dọa hoặc ép hẹn gặp trực tiếp.
4. Giả danh công an, giáo viên hoặc người có quyền lực
Một số trường hợp, đối tượng mạo danh cơ quan pháp luật, gọi video hoặc gửi “giấy triệu tập giả” để dọa nạt, buộc nạn nhân “nộp tiền chứng minh trong sạch”. Sự hoang mang khiến không ít học sinh làm theo, gây hậu quả nghiêm trọng.
5. Chiếm tài khoản, giả danh để lừa người khác
Kẻ gian có thể hack tài khoản mạng xã hội của nạn nhân, giả danh đi mượn tiền bạn bè hoặc phát tán hình ảnh riêng tư, khiến các em tổn thương tinh thần và mất uy tín.
Dấu hiệu nhận biết con đang đối mặt với nguy cơ “bắt cóc online”
Phụ huynh cần để ý nếu con có những biểu hiện hoặc tương tác với người lạ có các dấu hiệu sau:
- Hỏi thông tin cá nhân như địa chỉ, trường học, số điện thoại.
- Dễ dàng khen ngợi, tán tỉnh dù chỉ mới quen.
- Muốn trò chuyện riêng, yêu cầu “giữ bí mật giữa hai người”.
- Gợi ý gửi ảnh/video riêng tư.
- Dọa nạt, hù dọa rằng con “phạm lỗi” hoặc “sẽ bị xử phạt”.
- Gửi link lạ, tệp đính kèm hoặc yêu cầu cài ứng dụng không rõ nguồn.
Khi thấy con có các dấu hiệu này, cha mẹ nên bình tĩnh trao đổi, không trách móc, mà giúp con hiểu nguy cơ và cùng tìm cách xử lý an toàn.
Bộ quy tắc “5 KHÔNG – 3 LUÔN” giúp trẻ tự bảo vệ mình
5 KHÔNG
- Không chia sẻ thông tin cá nhân (địa chỉ, số điện thoại, ảnh, tên trường, tài khoản ngân hàng…).
- Không gửi hình ảnh hay video riêng tư, đặc biệt là khi trò chuyện với người quen qua mạng.
- Không nhấn vào đường link lạ hoặc tải ứng dụng từ nguồn không xác định.
- Không tin những lời hứa hấp dẫn như “việc nhẹ lương cao”, “học bổng du học”, “nhận quà miễn phí”.
- Không gặp người quen qua mạng khi chưa báo cho ba mẹ hoặc thầy cô.
3 LUÔN
- Luôn kiểm tra và xác minh thông tin: hỏi lại bạn bè, tìm hiểu kỹ trước khi tin tưởng ai đó trên mạng.
- Luôn chia sẻ với người lớn đáng tin cậy (ba mẹ, thầy cô, chuyên viên tâm lý) khi có chuyện bất thường.
- Luôn giữ bình tĩnh nếu bị đe dọa, không gửi thêm tiền, ảnh hay làm theo yêu cầu của kẻ xấu.
Khi bạn của con có dấu hiệu bị lừa, cha mẹ nên làm gì?
Nếu con kể rằng bạn mình bị dụ dỗ qua mạng hoặc đột ngột mất liên lạc, phụ huynh có thể hướng dẫn con:
- Báo ngay cho giáo viên hoặc người thân của bạn đó.
- Không chia sẻ thông tin cá nhân, ảnh của bạn lên mạng.
- Gửi tin nhắn động viên, thể hiện sự quan tâm như: “Tớ thấy lo cho cậu, có chuyện gì cứ nói với tớ nhé.”
- Nếu có dấu hiệu nguy hiểm, hãy báo cho người lớn hoặc gọi Tổng đài 111 để được hướng dẫn kịp thời.
Nếu chẳng may con bị “bắt cóc online”, cần xử lý thế nào?
Phụ huynh hãy hướng dẫn con thực hiện ngay những bước sau:
- Cắt liên lạc ngay lập tức, chặn và báo cáo tài khoản xấu.
- Giữ lại bằng chứng (tin nhắn, hình ảnh, tài khoản liên quan).
- Báo cho người lớn hoặc công an để được hỗ trợ xử lý đúng cách.
- Không chuyển tiền, không làm theo yêu cầu dù bị đe dọa.
- Tìm hỗ trợ tâm lý nếu con cảm thấy sợ hãi, xấu hổ hoặc căng thẳng có thể liên hệ thầy cô, chuyên viên tham vấn hoặc Tổng đài quốc gia 111.
Internet – nơi học hỏi, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro
Môi trường mạng mở ra cơ hội kết nối và học tập cho trẻ, nhưng cũng có những “góc tối” cần cảnh giác.
Cha mẹ nên đồng hành cùng con bằng cách:
- Dạy con sử dụng Internet an toàn và có giới hạn.
- Khuyến khích con chia sẻ với người lớn khi gặp điều bất thường.
- Cùng con tạo thói quen lan tỏa điều tích cực trên mạng thay vì ẩn giấu bí mật.
Cẩn trọng khi chia sẻ thông tin “tìm người mất tích” trên mạng
Nhiều phụ huynh, vì quá lo cho con hoặc bạn của con, thường chia sẻ ảnh và số điện thoại của người được cho là “mất tích” lên mạng xã hội. Tuy nhiên, hành động này đôi khi phản tác dụng:
- Kẻ xấu có thể lợi dụng thông tin để giả danh người thân, lừa tiền.
- Hình ảnh cá nhân bị lan truyền rộng rãi, khiến trẻ cảm thấy xấu hổ, tổn thương khi quay trở lại.
Trong trường hợp cần thiết, hãy liên hệ công an, nhà trường hoặc cơ quan chức năng chính thống để được hỗ trợ chia sẻ thông tin đúng cách và an toàn.
Lời khuyên từ EDUFA
Phụ huynh chính là “lá chắn đầu tiên” bảo vệ con trong thế giới số. Hãy dành thời gian trò chuyện, lắng nghe và hướng dẫn con kỹ năng sử dụng mạng an toàn mỗi ngày.
Một cuộc trò chuyện ngắn, một lời nhắc nhỏ, đôi khi có thể giúp con tránh khỏi những nguy hiểm không ngờ.
