Những năm gần đây, môn Khoa học tự nhiên ngày càng ít được học sinh quan tâm, đặc biệt khi lựa chọn môn thi vào lớp 10 và định hướng ngành nghề trong tương lai.
Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng nguyên nhân không chỉ đến từ quy định thi tuyển mà còn xuất phát từ tâm lý học để thi, phương pháp giảng dạy chưa phù hợp và công tác hướng nghiệp chưa sâu sát.
Kỳ thi vào lớp 10 và tâm lý học để thi
Theo thống kê, hầu hết các tỉnh thành chọn ba môn Toán, Ngữ văn và Tiếng Anh để xét tuyển vào lớp 10, chỉ một số địa phương có môn thứ ba là Lịch sử hoặc Địa lý.
GS Đỗ Đức Thái, giảng viên Đại học Sư phạm Hà Nội, nhận định việc thi ba môn có thể dẫn tới việc bỏ bê môn Khoa học tự nhiên, từ đó ảnh hưởng đến cân bằng nguồn nhân lực trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và chuyển đổi số.
Tuy nhiên, nhiều giáo viên lại cho rằng thi ít môn không đồng nghĩa với việc học sinh bỏ học các môn khác, bởi chương trình học vẫn phải hoàn thành đầy đủ.
Quan điểm từ giáo viên và lãnh đạo ngành giáo dục
Cô Nguyễn Thị Hương, giáo viên môn Khoa học tự nhiên tại Hà Giang, cho biết dù kỳ thi chỉ gồm một số môn, các trường vẫn dạy đầy đủ các môn học theo thời khóa biểu. Các bài kiểm tra với môn không thi được thiết kế cơ bản nhưng vẫn đảm bảo đánh giá năng lực học sinh. Ông Lê Quang Trí, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Tiền Giang, cũng nhấn mạnh học sinh phải hoàn thành chương trình THCS bất kể thi môn nào.
Nguyên nhân từ phương pháp dạy học
TS Trần Nam Dũng, Phó hiệu trưởng Trường Phổ thông Năng khiếu (Đại học Quốc gia TP HCM), cho rằng nguyên nhân sâu xa của tình trạng trên là tâm lý học để thi.
Việc đưa thêm môn Khoa học tự nhiên vào kỳ thi chưa chắc đã giúp học sinh yêu thích và theo đuổi lĩnh vực này. Ông cho rằng cần giảm áp lực thi cử để quá trình dạy và học diễn ra đồng đều hơn.
Ngoài ra, phương pháp giảng dạy cũng đóng vai trò lớn trong việc khơi dậy đam mê học tập. Giáo viên giảng dạy hấp dẫn, dễ hiểu sẽ tạo hứng thú và động lực cho học sinh.
Khó khăn khi triển khai chương trình giáo dục mới
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 tích hợp Hóa, Lý, Sinh thành môn Khoa học tự nhiên ở cấp THCS, nhưng việc giảng dạy còn nhiều thách thức. Giáo viên thường chỉ chuyên sâu một môn nên khi dạy phần kiến thức ngoài chuyên ngành dễ dẫn đến bài giảng rời rạc, thiếu hấp dẫn. Điều này ảnh hưởng đến cách nhìn nhận của học sinh và khả năng lựa chọn môn học ở bậc THPT.
Vai trò của hướng nghiệp
Nhiều chuyên gia nhấn mạnh công tác hướng nghiệp cần bắt đầu từ cấp THCS để học sinh có sự chuẩn bị tốt hơn khi chọn môn thi đại học và ngành nghề tương lai.
Thầy cô cần được đào tạo và cập nhật kiến thức ngành nghề để tư vấn sát thực tế, giúp học sinh hiểu rõ hơn về tiềm năng và cơ hội trong lĩnh vực khoa học tự nhiên.
Xu hướng lựa chọn môn thi tốt nghiệp THPT
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, tỉ lệ học sinh chọn tổ hợp Khoa học tự nhiên (Lý, Hóa, Sinh) luôn thấp hơn tổ hợp Khoa học xã hội (Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân).
Năm 2024, chỉ khoảng 37% trong tổng số hơn 1,07 triệu thí sinh đăng ký tổ hợp Khoa học tự nhiên. Ở bậc đại học, ngành Kinh doanh và Quản lý chiếm 25% lượng sinh viên nhập học, trong khi Công nghệ kỹ thuật, Máy tính và Công nghệ thông tin chỉ chiếm 9-12%.
Chất lượng hơn số lượng
Một số giáo viên cho rằng mặc dù số học sinh chọn Khoa học tự nhiên ít hơn, chất lượng của nhóm này thường cao do môn học có độ khó lớn. Những học sinh chọn theo đuổi các môn này thường đã cân nhắc kỹ năng lực bản thân và định hướng tương lai.
Việc phát triển khoa học và công nghệ đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao, do đó “ít nhưng tinh” vẫn là mục tiêu quan trọng.
Tình trạng học sinh ít quan tâm đến môn Khoa học tự nhiên là vấn đề nhiều chiều, không chỉ liên quan đến cấu trúc kỳ thi mà còn chịu ảnh hưởng từ phương pháp giảng dạy, cách tổ chức chương trình và công tác hướng nghiệp.
Để thay đổi thực trạng này, cần có chiến lược đồng bộ nhằm giảm áp lực thi cử, nâng cao chất lượng dạy học và xây dựng hệ thống hướng nghiệp bài bản, giúp học sinh có cái nhìn toàn diện và lựa chọn phù hợp hơn.
