Lý thuyết Piaget mô tả quá trình trẻ em trải qua bốn giai đoạn học tập, qua đó phát triển trí thông minh và khả năng hiểu biết thế giới. Piaget cho rằng trẻ em là những nhà khám phá nhí, chủ động tìm hiểu thế giới thông qua trải nghiệm. Bốn giai đoạn phát triển nhận thức bao gồm:
- Giai đoạn cảm giác – vận động (từ sơ sinh đến 2 tuổi)
- Giai đoạn tiền vận động (từ 2 đến 7 tuổi)
- Giai đoạn vận động cụ thể (từ 7 đến 11 tuổi)
- Giai đoạn vận động chính thức (từ 12 tuổi trở lên)
Piaget nhấn mạnh rằng sự phát triển nhận thức không chỉ là việc bổ sung kiến thức mà còn là sự thay đổi căn bản trong cách tư duy. Cụ thể từng giai đoạn sẽ có gì đặc biệt? Cùng EDUFA khám phá nhé!
Tóm tắt về Piaget và lý thuyết phát triển nhận thức
Sinh ra ở Thụy Sĩ, Piaget bắt đầu con đường nghiên cứu khoa học từ rất trẻ. Ông sớm tìm hiểu về trí tuệ trẻ em thông qua việc làm việc cùng Alfred Binet và Theodore Simon khi phát triển bài kiểm tra IQ.
Lý thuyết của Piaget khác biệt với Lev Vygotsky, người chú trọng hơn vào tác động xã hội và văn hóa đối với sự phát triển nhận thức. Trong khi Vygotsky đề cao vai trò của môi trường bên ngoài, Piaget cho rằng sự phát triển xuất phát chủ yếu từ bên trong.
Các giai đoạn phát triển nhận thức
1. Giai đoạn cảm giác – vận động (0-2 tuổi):
Trẻ sơ sinh khám phá thế giới qua giác quan và hành động. Ở giai đoạn này, trẻ phát triển các phản xạ cơ bản, nhận thức được sự tồn tại của sự vật ngay cả khi không nhìn thấy (khái niệm vĩnh cửu), và bắt đầu hiểu rằng hành động của mình có thể ảnh hưởng đến thế giới xung quanh.
2. Giai đoạn tiền vận động (2-7 tuổi):
Trẻ bắt đầu suy nghĩ tượng trưng và sử dụng ngôn ngữ để thể hiện ý tưởng. Tuy nhiên, trẻ vẫn khó hiểu quan điểm của người khác và thường suy nghĩ một cách cụ thể. Chẳng hạn, trẻ có thể cho rằng một vật lớn hơn về hình dáng đồng nghĩa với việc nó có khối lượng lớn hơn, mặc dù không phải lúc nào cũng đúng.
3. Giai đoạn vận động cụ thể (7-11 tuổi):
Trẻ phát triển khả năng suy nghĩ logic đối với các sự vật cụ thể. Tính ích kỷ giảm đi, và trẻ bắt đầu hiểu các khái niệm như sự bảo toàn (ví dụ: lượng nước không đổi khi chuyển từ cốc thấp sang cốc cao). Tuy nhiên, trẻ vẫn gặp khó khăn với những ý tưởng trừu tượng.
4. Giai đoạn vận động chính thức (12 tuổi trở lên):
Trẻ em và thanh thiếu niên phát triển khả năng suy luận trừu tượng và tư duy khoa học. Chúng có thể phân tích các vấn đề phức tạp, xem xét nhiều giải pháp khác nhau và suy nghĩ về các vấn đề xã hội, chính trị hoặc đạo đức.
Các khái niệm cơ bản trong lý thuyết của Piaget
Piaget tin rằng sự phát triển trí tuệ diễn ra qua các sơ đồ (schema) – các phạm trù kiến thức giúp trẻ hiểu và thích nghi với thế giới.
- Đồng hóa: Tiếp nhận thông tin mới vào sơ đồ hiện có.
- Thích nghi: Điều chỉnh sơ đồ để phù hợp với kiến thức mới.
- Cân bằng: Duy trì sự cân đối giữa đồng hóa và thích nghi để chuyển sang giai đoạn phát triển tiếp theo.
Piaget nhấn mạnh rằng trẻ em không tiếp thu kiến thức một cách thụ động mà tự mình khám phá, thử nghiệm và xây dựng hiểu biết qua trải nghiệm.
Tầm quan trọng của lý thuyết phát triển nhận thức
Lý thuyết của Piaget đã thay đổi cách nhìn nhận về sự phát triển trí tuệ trẻ em, khẳng định rằng trẻ không phải là phiên bản nhỏ của người lớn mà có cách tư duy riêng biệt. Bằng cách hiểu các giai đoạn phát triển, chúng ta có thể hỗ trợ tốt hơn quá trình học tập và phát triển của trẻ.
Xem thêm: Những cách thuyết trình hiệu quả giúp bạn tự tin hơn
